Thay đổi thói quen sản xuất
Năm 1996, xuất phát từ ý tưởng của 8 thành viên sáng lập, Craft Link ra đời với sự trợ giúp ban đầu của một số tổ chức phi chính phủ quốc tế. Craft Link tập trung thiết lập các dự án mới để giúp nâng cao năng lực, phát huy các kỹ năng sản xuất hàng thủ công truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số tại một số khu vực vùng sâu, vùng xa; thiết kế mẫu mã mới, giúp tổ chức sản xuất sản phẩm và tìm kiếm thị trường để tăng thu nhập.
“Thời điểm đó, chúng tôi đã đạt được tiêu chí về doanh nghiệp xã hội, nhưng chưa có cơ chế cho mô hình mới này nên chúng tôi thành lập Trung tâm nghiên cứu, liên kết và phát triển thủ công mỹ nghệ Craft Link với hai mảng hoạt động là kinh doanh và phát triển. Đây cũng là tiền thân của Công ty Cổ phần Doanh nghiệp xã hội Craft Link hôm nay”, bà Trần Tuyết Lan - Giám đốc Công ty Cổ phần Doanh nghiệp xã hội Craft Link chia sẻ.
Trong đó, mảng kinh doanh của Craft Link hỗ trợ các nhóm sản xuất tiêu thụ sản phẩm thông qua các kênh bán lẻ, bán sỉ và xuất khẩu. Lợi nhuận từ mảng kinh doanh được dùng để tài trợ cho các dự án phát triển, hỗ trợ các nhóm sản xuất dân tộc thiểu số ở vùng sâu vùng xa. Đây là một trong những điểm đặc biệt khiến Craft Link khác với một số tổ chức khác: Phi lợi nhuận không phải không có lãi, mà lợi nhuận thu được sử dụng quay vòng lại hỗ trợ phát triển các dự án sản xuất mới.
Mỗi năm, Craft Link triển khai đều đặn từ 2 đến 4 dự án bằng nguồn tài chính riêng, mỗi dự án kéo dài từ 1-3 năm tùy theo kỹ năng và năng lực của từng nhóm sản xuất dân tộc thiểu số.
Cán bộ của Craft Link sẽ đến trực tiếp ở cùng, sinh hoạt cùng với đồng bào dân tộc để trực tiếp hướng dẫn, tập huấn cho họ các kiến thức, kỹ năng quản lý điều hành nhóm, kỹ năng làm sổ sách đơn giản, tính giá thành và giá bán sản phẩm; đồng thời tập huấn về thiết kế mẫu mã, phát triển sản phẩm và hoàn thiện sản phẩm, về quản lý chất lượng sản phẩm, về marketing…
Các nhóm dân tộc thiểu số còn được Craft Link mời tham gia vào các triển lãm văn hóa để giới thiệu các nét văn hóa truyền thống đặc sắc đến với công chúng, đồng thời tham gia các sự kiện hội chợ, triển lãm lớn để giới thiệu và quảng bá sản phẩm. Thông qua các sự kiện này, các nhóm học hỏi được nhiều kiến thức và kinh nghiệm bổ ích trong việc phát triển sản phẩm nhắm đến đúng đối tượng khách hàng mục tiêu, giúp họ tăng thêm thu nhập.
“Thông thường khi kết thúc dự án các nhóm sản xuất đều có khả năng tự quản lý và điều hành, tiến tới phát triển độc lập và bền vững. Các nhóm có khả năng tự tìm kiếm thị trường cho các sản phẩm họ sản xuất ra mà không phải phụ thuộc hoàn toàn vào Craft Link”, bà Trần Tuyết Lan cho hay.
Với mô hình này, từ cuối năm 1996 đến nay, Craft Link đã thực hiện thành công trên 40 dự án tại các tỉnh Hà Giang, Lào Cai, Yên Bái, Điện Biên, Sơn La, Lạng Sơn, Cao Bằng, Hòa Bình, Hà Nam, Thái Bình, Bắc Ninh, Quảng Ninh, Nghệ An, Huế, Quảng Nam, Lâm Đồng, An Giang v.v… Đặc biệt, năm 2022, Craft Link đang triển khai 2 chương trình dự án hỗ trợ các nhóm dân tộc Thái tại Hòa Bình và Thái tại Kỳ sơn, Nghệ An.
Các dự án của Craft Link không chỉ giúp các nhóm dân tộc thiểu số và các nhóm làng nghề khôi phục nền văn hóa truyền thống mà còn giúp họ có thêm thu nhập thông qua hệ thống marketing và phân phối của Craft Link tại Việt nam và nước ngoài, giúp nhóm tự quản lý và phát triển bền vững. Hiện tại Craft Link đang trợ giúp 70 nhóm sản xuất trên khắp đất nước, với tổng số người hưởng lợi lên đến hơn 6.000 người.
Những tấm vải vẽ sáp ong của người H'Mông ở bản Pà Cò (Mai Châu, Hòa Bình), những chiếc khăn họa tiết dệt tay truyền thống trên trang phục của phụ nữ dân tộc Mường và Thái tại thôn Khạt xã Đồng Lương (Lang Chánh, Thanh Hóa), những chiếc túi xách họa tiết trổ ghép và thêu móc xích đa dạng, tinh tế của những cô gái H’Mông ở bản Phà Sắc (Kỳ Sơn, Nghệ An),… Những sản phẩm tưởng chừng như chỉ quẩn quanh nơi miền núi, vùng sâu, vùng xa, giờ đã vươn ra toàn cầu, trong đó có những thị trường khó tính như châu Âu, châu Mỹ, châu Úc,...
Kỳ vọng chính sách mới cho mô hình doanh nghiệp xã hội
Sau một thời gian dài chịu ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, một số nhóm sản xuất trong hệ thống của Craft Link đứng trước có nguy cơ bị tan rã do không có thu nhập đều và do nhiều nhóm viên mất người thân hoặc người trụ cột trong gia đình trong thời gian dịch bệnh.
Bởi vậy mục tiêu ngắn và trung hạn của Craft Link là xây dựng và củng cố lại các nhóm sản xuất cũ để họ phát triển vững mạnh và ổn định hơn, đồng thời cũng triển khai các dự án mới hỗ trợ các nhóm mới để giúp họ khôi khục truyền thống văn hóa và tăng thêm thu nhập.
Thêm vào đó, đại diện Craft Link cho biết vẫn tiếp tục hoạt động trợ giúp các nhóm tiêu thụ sản phẩm qua nhiều kênh khác nhau, đặc biệt là tổ chức các sự kiện văn hóa, hội chợ xúc tiến thương mại và xuất bản các ấn phẩm văn hóa thường xuyên hơn để gìn giữ và giới thiệu nét văn hóa truyền thống của các nhóm dân tộc thiểu số đến với công chúng.
Trong quý IV/2022, Craft Link sẽ tổ chức loạt sự kiện triển lãm về Truyền thống dệt của 3 nhóm dân tộc thiểu số đến từ ba miền của đất nước, cùng với đó xuất bẩn một số ấn phẩm về truyền thống phát triển hàng thủ công của các nhóm dân tộc thiểu số.
Ở góc độ một doanh nghiệp xã hội, bà Trần Tuyết Lan thẳng thắn nhận định mô hình doanh nghiệp xã hội chưa thực sự được hỗ trợ nhiều từ chính sách để có thể lớn mạnh về cả số lượng và chất lượng đồng thời hoạt động hiệu quả hơn.
Do đó, đại diện Craft Link cho rằng cần đẩy mạnh tuyên truyền về các mô hình doanh nghiệp xã hội để truyền tải, phổ biến và giải thích khái niệm và các vấn đề liên quan đến doanh nghiệp xã hội, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp xã hội được công khai tham gia vào đấu thầu hoặc nhận trách nhiệm trong các dự án của nhà nước.
Ngoài ra, cần tạo môi trường kinh doanh thuận lợi cho các doanh nghiệp xã hội gia nhập thị trường và hoạt động hiệu quả hơn. Xây dựng các khung pháp lý hoạt động cho các doanh nghiệp xã hội, bao gồm các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp xã hội, chính sách tiếp nhận tài trợ, viện trợ… Các chính sách hỗ trợ cần đảm bảo nguyên tắc thông thoáng, dễ tiếp cận và thủ tục hành chính đơn giản.
Bà Trần Tuyết Lan cũng hy vọng, sẽ có những chính sách ưu đãi riêng cho doanh nghiệp xã hội, tập trung vào hỗ trợ về thể chế, tài chính, đào tạo nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, hỗ trợ thông tin và tiếp thị,… Đồng thời, phát triển mạng lưới, tạo điều kiện kết nối giữa các doanh nghiệp xã hội, giữa doanh nghiệp xã hội và các tổ chức trung gian, nhà đầu tư xã hội trong và ngoài nước. Các doanh nghiệp xã hội được tạo điều kiện tham gia các đoàn công tác nước ngoài cấp cao, tham gia hội chợ, triển lãm, giới thiệu sản phẩm, đăng ký danh bạ, thông tin dữ liệu xúc tiến quảng bá thương mại ở nước ngoài,…