Giảm cả tỷ trọng và giá trị tuyệt đối
Theo thống kê của Bộ Tài chính thu từ dầu thô trong tháng 8 ước đạt 4,6 nghìn tỷ đồng, trên cơ sở giá dầu thanh toán bình quân đạt khoảng 66 USD/thùng, sản lượng thanh toán ước đạt 1 triệu tấn. Lũy kế 8 tháng đầu năm nay ước đạt 38,78 nghìn tỷ đồng, bằng 87% dự toán, giảm 6,8% so cùng kỳ năm 2018; Sản lượng dầu thanh toán ước đạt 7,8 triệu tấn, bằng 74,8% kế hoạch, bằng 96,3% cùng kỳ năm 2018.
Nhìn trên số liệu này, ta thấy giá trị và sản lượng thu từ dầu thô đã giảm mạnh so với cùng kỳ năm 2018. Theo dõi số liệu từ 2016, giá trị thu và sản lượng khai thác dầu thô cũng nhiều lần giảm, không ít phen làm thót tim cơ quan quản lý dòng tiền quốc gia là Bộ Tài chính.
Tuy nhiên, nhìn theo dòng lịch sử, tất cả chúng ta sẽ phải giật mình, vì từng có thời kỳ như những năm 2000 đến 2008, nguồn thu từ dầu thô chiếm tới 30% ngân sách. Từ 2009 đến 2015 dù tỷ trọng có giảm, nhưng thu từ dầu thô vẫn đóng vai trò quan trọng trong ngân sách Nhà nước (NSNN) vẫn đạt mức 2 con số, bình quân khoảng 12%.
Nhưng ai có thể ngờ rằng, đến 2018, thu từ dầu thô chỉ 59,4 nghìn tỷ đồng, chiếm 4,7% nguồn thu NSNN. Và 8 tháng đầu năm 2019, tỷ trọng thu từ dầu thô chiếm 3,8% cơ cấu thu ngân sách nhà nước. Nếu so với thời kỳ hoàng kim, tỷ trọng thu từ dầu thô đã giảm 800%! Xét về giá trị tuyệt đối, 5 năm trước, tổng thu từ dầu thô năm 2014 là 107 nghìn tỷ đồng, cao gấp 2 lần năm 2018.
Bù bằng 2 nguồn chính
Nguồn thu từ dầu thô giảm cả về tỷ trọng và giá trị tuyệt đối chủ yếu do giá dầu thô giảm và ta chủ động giảm khai thác sản lượng. Cụ thể, kế hoạch khai thác năm 2019 được Quốc hội phê duyệt 10,43 triệu tấn, giảm khá sâu so với thực hiện năm 2018. Giá dầu thô trước năm 2013 xoay quanh mức trên 90 USD/thùng, từ 2014 đến nay bình quân trên dưới 60 USD/thùng, cá biệt năm 2016 xuống dưới ngưỡng 40 USD/thùng.
Mặc dù giá dầu thô có xu hướng giảm, nhưng từ 2016, Chính phủ không những không đặt kế hoạch tăng sản lượng đề bù vào giá, mà còn chủ động giảm sản lượng và linh hoạt khai thác theo tháng trong năm, khi giá tăng thì tăng sản lượng khai thác và ngược lại. Sản lượng khai thác các năm 2016, 2017, 2018 liên tục giảm, lần lượt đạt 17,23 triệu tấn, 15,5 triệu tấn, 13,3 triệu tấn, và kế hoạch khai thác 2019 tiếp tục giảm với kế hoạch 10,43 triệu tấn.
Việc giảm sản lượng khai thác trong bối cảnh giá dầu thô giảm, được bù đắp bằng 2 nguồn thu chính trong thu NSNN là thu nội địa và thu từ hoạt động xuất nhập khẩu (XNK). Từ 2016 đến nay, thu từ nội địa luôn chiếm tỷ trọng gần 80%, thu từ hoạt động xuất khẩu trên dưới 16%. Điều quan trọng là giá trị tuyệt đối ngày càng lớn và luôn vượt kế hoạch năm.
Trong 8 tháng đầu năm nay, thu nội địa ước đạt 808,8 nghìn tỷ đồng, bằng 68,9% dự toán, tăng 13,9% so cùng kỳ năm 2018; thu từ hoạt động XNK ước đạt 147,2 ngàn tỷ đồng, tăng 10,3% so với cùng kỳ 2018.
Khoản thu từ dầu thô được thể hiện từ hai khoản thuế thu từ khu vực doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (FDI) là thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế tài nguyên.
